مراسم بزرگداشت مولانا که مصادف است با سالروز درگذشت وی هر ساله از هفتم تا هفدهم دسامبر تحت عنوان مراسم شب عروس در قونیه ترکیه؛ برگزار می‌شود.

جالب است بدانید واژه عروس که در نام این مراسم به کار برده شده در واقع تحریف شده واژه عروج به معنای جدا شدن روح عارف و پیوستن آن به لقاالله است. در زبان ترکی عروج به اشتباه عروس یا عوروس تلفظ می‌شود که هیچ پیوندی با واژه عروس در زبان فارسی ندارد.

اما عده‌ی دیگری بر این باورند که این نام به درستی انتخاب شده و فلسفه انتخاب این اسم برگرفته از کلام خود مولاناست که می‌گوید: روز مرگ من روز عروسی من است.

 در واقع نام‌گذاران این اسم بر این باورند که در روز وفات مولانا وی خدا را ملاقات کرده و از این جهت نام گذاری شب عروس از نظر آن‌ها سنجیده بوده است.

این جشن هر ساله برای بزرگداشت مولانا که بیش از هفت قرن پیش از کشور خود ایران به قونیه (ترکیه امروزی) مهاجرت کرد در کنار مقبره او با آئین‌ها و مراسم خاصی که از آن با نام رقص سماع نام برده می‌شود؛ برگزار می‌شود.

محل برگزاری مراسم شب عروس در قونیه؛ موزه مولانا است. این موزه مشهور دقیقا همان مکانی است که این شاعر ایرانی قرن سیزدهم و مریدانش در آن آرمیده‌اند.

داستان از این قرار است که سلطان علاءالدین کیقُباد، از سلاطین سلجوقی که مولانا را به قونیه دعوت کرده بود، باغ گل رز خود را به عنوان محل دفن پدر مولانا، بهاء الدین ولد (بهاءالدین ولد) در سال 1231 قمری به مولانا پیشکش کرد. در زمان در گذشت مولانا در سال 17 دی 1273 وی را در کنار مقبره پدرش به خاک سپردند.

حال نزدیک به 80 سال است که مراسم شب عروس از هفتم تا هفدهم ماه دسامبر هر سال به مدت 10 روز در موزه مولانا که همان محل دفن وی و یا به عبارت بهتر باغ گل رز سلطان کیقباد است برگزار می‌‌شود.

این مراسم شامل برنامه‌هایی اعم از شعرخوانی، مسابقات عکاسی، تئاتر و برگزاری نمایشگاه است که هدف اصلی آن شناساندن مولانا به گردشگران خارجی و همچنین بازدیدکنندگان داخلی است.

آرامگاه شمس تبریزی در فاصله 10 دقیقه‌ای از موزه مولانا قرار دارد و بازدیدکنندگان از مراسم شب عروس در قونیه از این مقبره نیز بازدید می‌کنند.

روایات حاکی از آن است که شمس سال‌ها در قونیه به تدریس مولانا می‌پرداخت و سپس به شهر خوی (اکنون در استان آذربایجان غربی ایران) رفت، در آنجا درگذشت و همان‌جا به خاک سپرده شد. به اعتقاد اکثریت خوی محل دفن شمس تبریزی است  این مقبره توسط یونسکو به عنوان مرکز میراث فرهنگی جهانی معرفی شده است.

سَماع به فتح سين يك اصطلاح عرفاني است و به آواز و صدايي گفته مي‌شود كه حال شنونده را منقلب گرداند. در تصوف، به نوعی رقص که با چرخش صوفیان و ذکر الله همراه است گفته می‌شود.

این رقص موجب تصفيه روح و پاكي قلب شده و در نتيجه صوفي را از غيرخدا به سوي خدا مجذوب مي‌گرداند و در نهايت از خود غافل شده و در حالت خلسه فرو رفته و در نهایت به اصطلاح در خدا فاني مي‌گردد.

خلسه حالت خاصی از آگاهی است که در آن بدن در وضعیت کاملا آرام بوده اما ذهن کاملا آگاه و بیدار است. در این حالت امواج ذهنی در شرایط آلفا قرار می‌گیرند و تلقین پذیری انسان افزایش می‌یابد.

در مورد تاریخچه و چگونگی شکل‌گیری مجالس رقص سماع اطلاعات جامعی در دسترس نیست اما بدیهی است که در صدر اسلام چنین مجالسی وجود نداشته و مبنای شرعی ندارد.

در رقص سماع امواج آلفای ذهن فعال می‌شوند؛ مهم‌ترین مزیت امواج آلفا افزایش تمرکز است؛ جالب است بدانید آلفا یکی از پنج امواج مغز یعنی امواج دلتا، تتا، آلفا، بتا و گاما است که هر کدام فرکانس مختص به خود را دارند و مسئول حالت‌های مختلف هوشیاری از خواب تا تفکر هستند.

به نقل از نشریه ذهن برتر زمانی که امواج مغزی در حالت آرامش قرار می‌گیرند میزان فرکانس ذهنی انسان ۸ تا ۱۳ هرتز می‌باشد، در این حالت انسان وارد حالت آلفا و یا فرکانس مغزی آلفا خواهد شد.

در این حالت با نفوذ به ضمیر ناخودآگاه میزان ریلکس شدن ذهن بالا بوده و ذهن را آماده پذیرش مطالب جدید، خلاقیت بیشتر، آرامش بیشتر و کاهش استرس خواهد کرد.

همه ما انسان‌ها با اینکه شناختی نسبت به امواج آلفا نداریم اما کم و بیش این نوع از امواج را تجربه کرده‌ایم این امواج زمانی فعال می‌شوند که در حال انجام فعالیت مورد علاقه خود از گوش دادن به موزیک و مشاهده فیلم مورد علاقه تا تفریح کردن هستیم.

به عبارت ساده‌تر در زمان و شرایطی که انسان غرق در علاقه‌مندی خود است و متوجه حوادث پیرامونی نمی‌شود و نمی‌تواند به چیزی جز آن موزیک یا فیلم و یا کتاب و … تمرکز کند؛ می‌توان این ادعا را داشت که امواج آلفای ذهنی فعال شدند.

در شاهنامه فردوسی “کی خسرو” یا “خسرو کیانی” شخصیتی با خصوصیات بسیار مشابه با حضرت خضر نام برده شده است و گفته می‌شود سماعی در حدود ۵ هفته داشته است و در حین سیر سماع جان خود را از دست داده است.

همچنین سعدی شیرازی در نکوهش حضور عوام در مجالس سماع می‌فرماید:

صائب تبریزی نیز می‌فرماید: عشق، ذرات جهان را در سماع آورده‌است / چون سپند، افسردگان را کارفرما آتش است

که به معنای آن است که عشق به پروردگار که در رقص سماع متجلی می‌شود مانند آتش زبانه می‌کشد؛ به گونه‌ای که انسان نمی‌تواند در برابر آن ایستادگی کند.