دروازه قرآن شیراز، دروازه‌ای رو به بهشت
شهر ما شهر گل و شعر و شعوره
شهر ما جوی آدموی پر شر و شوره
اولش دروازه قرآن که برم در بهشته
یِی برش سعدی و حافظ او برش رشک بهشته
شهر ما جوی آدموی پر شر و شوره
اولش دروازه قرآن که برم در بهشته
یِی برش سعدی و حافظ او برش رشک بهشته
💠💠💠
شهر شیراز دارای جاذبه‌های زیاد و منحصر به فردی است که هر کدام از آنها، روایات و داستان‌های متفاوتی دارند که البته بسیار هم شندینی هستند، اینکه بدانید این جاذبه‌ها چه سالی ساخته شده‌اند و چه کسانی در آنها رفت و آمد کرده و یا سلطنت میکردند.
در گذشته شهرهای بزرگ دارای دروازه‌های متعددی بودند که در قسمتهای مختلفی از شهر قرار داشتند، شیراز نیز این قاعده مستثنی نبوده و دارای 9 دروازه بوده که از آنها فقط همین دروازه قرآن باقی مانده، البته آنها دارای اسامی مختلفی بودند که متاسفانه دیگر اثری از آنها باقی نیست.
دروازه‌ها در گذشته، حکم ورودی را به شهر داشته و شما باید برای اینکه وارد شهری میشدید از این دروازه‌ها عبور میکردید حالا برخی از این دروازه‌ها نسبت به بزرگی یا کوچک بودنشان دارای سرباز یا نگهبان بودند. البته برخی دیگر نیز بدون سرباز بودند و مردم به راحتی از آنها گذر میکردند.
دروازه قرآن شیراز متعلق به دوران …
اگر دلتان میخواهد که بیشتر درباره دروازه قرآن شیراز بدانید با یگانه گشت و ادامه این مطلب همراه ما باشید.
نمای از قسمت جنوبی دروازه قرآن شیراز
تاریخچه‌ای کامل از دروازه قرآن شیراز
بیایید تا شما را با تاریخچه و دیرینه این دروازه منحصر به فرد آشنا کنیم؛
در ابتدا میخواهیم اینطور شروع کنیم که تاریخچه دروازه قرآن شیراز به دو قسمت تقسیم میشود قبل از 1327 شمسی و بعد از 1327 شمسی، پس با دانستن این موضوع به ادامه مطلب میپردازیم.
قبل از 1327 شمسی:
ایده پردازی تا اجرا و ساخت
در دوران آل بویه ، ایده ساخت دروازه‌ای در شمال شهر شیراز در فکر دومین پادشاه این سلسله یعنی عضد الدوله دیلمی که در سالهای 949 تا 983 میلادی پادشاه ایران بود، پرداخته شد. این مسیر یعنی مسیر اصفهان به شیراز یکی از پر رفت و آمد‌ترین مسیر‌های آن زمان بود.
دین دیلیمان یا همان آل بویه، اسلام بود بنابراین به قرآن اهمیت بسیاری میدادند، عضد الدوله بر این شد تا در بالای این دروازه قرآنی را قرار دهد چرا که مسلمانان این اعتقاد را دارند که اگر از زیر قرآن رد شوند برای آنها نیک بختی به همراه داشته و آنها را از گزند بلایا دور میکند.
دروازه ابتدایی ساخته شد البته در آن زمان این دروازه نام دیگری را به خود گرفته بود و آن دروازه استخر (اصطخر) بود که البته در دوران صفویان نام آن به دروازه اصفهان تغییر یافت.
قدیمی‌ترین نقاشی که متعلق به دروازه قرآن شیراز است. تاریخ عکس 1115 قمری
پایان دوران آل بویه (دیلیمیان) تا شروع دوران زندیه:
دروازه قرآن ساخته شد اما در طی سالیان و گذر از سلسله‌هایی همچون غزنویان، سلجوقیان، خوارزمشاهیان، ایلخانان، تیموریان و صفویان و افشاریان رفته رفته دچار تخریب شد تا اینکه دوران زندیه فرارسید و کریمخان زند وارد شیراز شد.
همانطور که میدانید بسیاری از آثار تاریخی شیراز مانند مجموعه وکیل و ارگ کریمخان یادگار وکیل الرعایا یا همان کریمخان زند است. کریمخان زند چون دید مردم به این دروازه اهمیت میدهند تصمیم گرفت که این دروازه را دوباره احیا کند. عملیات بازسازی دروازه شروع شد.
در واقع بنای دروازه رو به انهدام میرفته که کریمخان به داد آن رسیده اما این بار اتاقک‌هایی را در طرفین دروازه تعبیه کرد که محاظین و سربازانی را در این قسمت از دروازه قرار دهد، اینکار برای امنیت بیشتر شهر انجام گرفت.
کریمخان زند نیز چون مسلمان بود و به اسلام بسیار اهمیت میداد، اطاق کوچکی را نیز در بالای دروازه بنا کرد و قرآنی را در آن قرار داد تا مردمی که از زیر دروازه گذر میکنند از گزند حوادث به دور باشند.
قرآنهای دروازه قرآن:
قرآن عضدالدوله:
قرآنی که عضدالدوله دیلیمی بالای دورازه قرآن گذاشته بود نه تاریخچه‌اش مشخص است و نه سرانجامش، نه مشخص است چه کسی آنها را نوشته بوده و نه مشخص است که چه بلایی بر سر آن آمده.
قرآن کریمخان زند:
اما درباره قرآنهایی که کریمخان بالای دروازه و در آن اتاقک گذاشته است داستانهایی نقل شده است که به آنها اشاره خواهیم کرد.
تقریبا درست‌ترین روایت درباره قرآنهای موجود در دروازه برمیگردد به ابراهیم سلطان پسر شاهرخ تیموری که به خط ثلث نوشته شده است. این قرآن در دو جلد میباشد که هر کدام دارای 15 جز هستند.
مورد جالبی که درباره این قرآن‌ها وجود دارد وزن آنهاست که آنقدر سنگین بوده‌اند که آنها را قرآنهای هفده من خطاب میکردند. این قرآن‌ها امروز در موزه پارس شیراز نگهداری می‌شوند.
درباره این قرآن‌ها همانطور که اول گفتیم حرفهای بسیاری زده میشود ؛
- مثلا میگویند که نادرشاه افشار زمانی که قصد لشکرکشی داشته است این قرآن‌ها را با خود حمل میکرده تا در جنگها به پیروزی برسد.
- یا میگویند بسیاری از پادشاهان کشورهای دیگر، این قرآن‌ها را به امانت میگرفتند تا آنها هم در بلاها و جنگ‌هایی که داشتند در امان بمانند.
این روایات و داستان‌ها هیچ گونه سند تاریخی ندارد و بیشتر مانند یک شایعه می‌ماند تا روایتی درست.
دروازه قرآن شیراز در دوران قاجار
پایان دوران زندیه و آغاز دوران قاجار:
متاسفانه بعد از کریمخان نیز به دروازه قرآن کم لطفی شد و باز نشانه‌هایی از خرابی روی آن دیده شد که تا پایان دوران زندیه کسی به فریاد دروازه قرآن شیراز، این اثر تاریخی نرسید.
با روی کار آمدن سلسله قاجاریه و در دوران فتحعلی شاه قاجار، شخصی به نام محمد زکی خان نوری که بعد‌ها داماد فتحعلی شاه قاجار هم شد، حکومت فارس را در اختیار گرفت. پس از به قدرت رسیدن وی، اقدمات مثبتی را در زمینه مرمت و بازسازی در شیراز انجام داد که دروازه قرآن هم یکی از آنها بود.
محمد زکی خان علاوه بر بازسازی دروازه قرآن، آب انباری را نیز به این مجموعه اضافه کرد که از آب قنات رکن آباد تغذیه میکرد.
تا سال 1316 این دروازه به فعالیت خود ادامه میداد و مردم از این دروازه رفت و آمد داشتند تا اینکه مسئولان شهرداری وقت شیراز برای اینکه دیگر رفت و آمد سخت شده بود، بنای دروازه قرآن شیراز را به کل تخریب کردند و قرآنهای موجود در آن را به موزه پارس شیراز انتقال دادند.
دروازه قرآن شیراز با احتساب دوران عضد الدوله، حدود 1000 سال قدمت داشت که متاسفانه در سال 1316 آتش آن را خاموش کرده و آن را تخریب کردند.
بعد از 1327 شمسی:
آخرین دروازه شیراز نیز فروریخت و شیرازی که دارای 9 دروازه بود دیگر حتی 1 دروازه هم ندارد…
مردم بابت از دست دادن این دروازه که دیگر جز زندگیشان شده بود، بسیار غمگین و متاثر شده بودند و نبود آن را احساس میکردند. حدود 11 سال این فراق را تحمل کردند تا در سال 1327 یکی از بازرگانان به نام شیراز به نام حاج حسین ایگار که به اعتماد التجار شهره بود، دروازه قرآن فعلی را بنا کرد.
پس از اینکه بنای دروازه به پایان رسید، او وصیت کرد که پس از مرگش او را در همین دروازه به خاک بسپارند و همین امر هم صورت گرفت و در دیوار سمت چپ، دروازه او را به خاک سپردند.
از آن زمان تا امروز بازسازی‌های زیادی روی دروازه قرآن شیراز یا به تعبیر قدیمی‌تر، طاق قرآن شیراز صورت گرفته که آخرین نوبت بازسازی آن همین چند سال اخیر به پایان رسیده است.
تا قبل از انقلاب و با توجه به کمبود خودروها، مسیر اصفهان به شیراز از زیر طاق قرآن رد میشده اما بعد از انقلاب و با افزایش تعداد خودروها دیگر عبور و مرور سخت بوده و بنابراین دره کنار آن را پر کردند تا بتوانند جاده دیگری بسازند.
از آن زمان تا حال دروازه قرآن به کنار جاده رفته و مردم با پای پیاده میتوانند مانند گذشته از زیر آن گذر کنند.
دروازه قرآن شیراز در دوران پهلوی
تنگه الله اکبر:
این تنگه از گذشته‌های دور در این قسمت از شهر و در شرق کوه بابا کوهی قرار داشته است. بعد‌ها در این قسمت از شهر قناتی به نام قنات رکن آباد توسط رکن الدوله حسن دیلمی (پدر عضدالدوله دیلمی) در سال 338 هجری ساخته شد که برای سیراب کردن شهر شیراز بسیار کارآمد بود.
آب این قنات آنقدر زیاد بود که آنرا نهر رکنی خطاب قرار میدادند، حتی در دوره زندیه نیز با توجه به حجم بالای آبی که داشته به داخل ارگ کریمخانی شیراز نیز هدایت میشده تا این ارگ نیز از این آب گوارا بتواند استفاده کند.
حافظ شاعر بزرگ ایران، درباره آب رکن آباد نیز بیتی را سروده است که به شرح زیر است:
بده ساقی می باقی که در جنت نخواهی یافت / کنار آب رکن آباد و گلگشت مصلی را
در مورد نام این تنگه نیز حرفهایی در زده شده است که میتوان گفت از لحاظ تاریخی درست است و روایت صحیح قلمداد میشود.
در گذشته نام تنگه با نام فعلی آن متفلاوت بوده اما بعد از اینکه طاق قرآن را ساختند، نام الله اکبر به تدریج روی تنگه قرار گرفت حالا چطور؟
مردم و مسافرانی که از مسیر اصفهان و از زیر دروازه قرآن رد می‌شدند به سبب دیدن جلوه زیبا و سیمای منحصر به فرد شهر شیراز، حیرت زده می‌شدند و واژه الله‌اکبر را به کار میبردند. به همین دلیل است که این تنگه الله اکبر نام گرفته است.
سعدی، شاعر به نام ایرانی:
چه خوش سپیده دمی باشد آنکه بینم باز / رسیده بر سر الله اکبر شیراز
حبیب یغمایی، شاعر معاصر شیراز:
شیراز را زیبا بتی بر بسته زیور بنگری / چون از فراز تنگه الله اکبر بنگری
- پروفسور ادوارد براون مستشرق (شرق شناس) معروف انگلیسی درباره این تنگه اینطور مینویسد:
هنگامی که از یک زاویه گذشته، ناگهان منظره‌ای به چشم میخورد که هیچ وقت آن را فراموش نخواهم کرد چرا که تا آن لحظه از عمرم یک چنین صحنه‌ای را ندیده بودم. آن منظره شیراز و دشتهای مجاور آن بود که از چشم من گذر میکرد.
این صحنه را در تنگه‌ای دیدم که ایرانیان آن را تنگه الله‌اکبر میخوانند و مصداق این نام از آنجاست که وقتی چشم مسافر از داخل دروازه شمالی شهر که به قرآن معروف است به این صحنه می‌افتد، طوری محو زیبایی آن میشود که بی‌اختیار و از فرط حیرت و تحسین میگوید الله‌اکبر.
دروازه قرآن شیراز در تاریخ 19 آذر ماه 1375 با شماره 1800 در لیست آثار ملی قرار گرفت.
معماری دروازه قرآن شیراز
دروازه قرآن را باید ساختمانی ساده و بدون تزئینات زیادی بدانیم. این دروازه دارای یک طاق بلند و دو طاق نمای کوچکتر است که در طرفین طاق اصلی وجود دارد.
در کنار طاق نمای اصلی دو کتیبه کاشی کاری شده میبنید که با کاشی‌های هفت رنگ و با طرح‌های اسلیمی تزئین شده‌اند. البته در گوشه‌های چپ و راست بالای طاق اصلی نیز تزئیناتی صورت گرفته که آن هم با کاشی هفت رنگ است.
بالای طاق اصلی اتاقکی قرار دارد که قرآنی به صورت نمادین در آن گذاشته شده است. آن اتاقک در طرف بنا دارای پنجره‌های مشبک است که نور را به داخل اتاق هدایت میکند.
در بالای اتاقک و در پیشانی شمالی طاق آیه‌ای از قرآن قرار گرفته که به شرح زیر است :
قُلْ لَئِنِ اجْتَمَعَتِ الْإِنْسُ وَالْجِنُّ عَلَى أَنْ يَأْتُوا بِمِثْلِ هَذَا الْقُرْآنِ لَا يَأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَلَوْ كَانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهِيرًا
و اما در پیشانی جنوبی طاق که رو به سمت شهر شیراز است آیه‌ای دیگر حک شده است که به شرح زیر است.
إِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ يَهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ وَيُبَشِّرُ الْمُؤْمِنِينَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ الصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْرًا كَبِيرًا
در کناره‌های طاق اصلی و در پیشانی طاق‌های فرعی دروازه قرآن شیراز، آیه‌ای دیگر حک شده است که سمت راست آن نصف آیه و سمت چپ آن نیمه دیگر آیه ثبت شده است.
آیه مذکور به شرح زیر است:
سمت راست دروازه : إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ
سمت چپ دروازه : وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ
این قسمت فقط در سمت شمالی بنا موجود است و در قسمت جوبی آن که رو به شهر است فقط همان کتیبه بالای طاق اصلی دیده میشود.
وندالیسم
یکی از مواردی که حتما لازم دانستیم تا با شما در میان بگذاریم، از بین بردن وندالیسم در آثار تاریخی است.
اگر با این واژه آشنایی ندارید بیایید تا کمی برایتان توضیح دهیم.
وندالیسم در لغت به معنای تخریب گرایی و یا خرابکاری است و در گردشگری به آن موضوع اشاره میکند که برخی افراد موجبات خرابی آثار تاریخی را فراهم میکنند.
متاسفانه در ایران و در اکثر جاذبه های تاریخی میتوانید با این موضوع مواجه شوید، یعنی افرادی خواسته یا ناخواسته موجب خرابی بخشی از جاذبه های تاریخی می شوند.
حالا یا با نقاشی کشیدن یا ثبت تاریخ تولد، یا با روشن کردن ذغال و .. بسیاری دیگر از مواردی که آسیب به جاذبه میزند.
پس بیایید از این به بعد کمی برای خود و تاریخ کشورمان ارزش قائل بوده و اگر کسی را مشاهده میکنیم که باعث ایجاد خرابی هایی در آثار تاریخی میشود، تذکر داده و جلوی او را بگیریم.
این جاذبه‌های تاریخی، از اهمیت بالایی برخوردار هستند پس باید در حفظ آنها کوشا باشیم.
بهترین زمان بازدید از دروازه قرآن شیراز
حال بعد از همه این توضیحات زمان آن رسیده که ببینیم چه زمانی را باید برای سفر به شیراز و گذر از دروازه قرآن این شهر انتخاب کنیم. پس با ما همراه باشید.
ما ایرانی‌ها همیشه برای سفر به شهر دیگری در ایران ایام عید نوروز و تعطیلات ابتدای سال را مد انتخاب میکنیم، چرا که بعد از یک سال کار کردن قصد داریم از این تعطیلات نهایت استفاده را ببریم.
ایام عید نوروز، زمان بسیار خوبی برای سفر به دیگر شهرهای ایران است اما …
اما ایام تعطیلات نوروز با محاسنی که دارد یک عیب نیز دارد و آن هم تراکم جمعیت و شلوغی بسیار چه در خود شهرها و چه در جاده‌های منتهی به مراکز شهری است. اضافه بر آن جاذبه‌های گردشگری نیز دارای ازدحام جمعیت است مخصوصا شهر شیراز که یکی از اصلی‌ترین مقاصد گردشگری مردم ایران است.
در این جا ما میخواهیم زمان دیگری را نیز به شما پیشنهاد کنیم که هم از تراکم جمعیت کاسته میشود هم شیراز را به اوج زیبایی خود می رساند. بهترین زمان بازدید از دروازه قرآن شیراز زمان پیشنهادی ما به شما بعد از ایام تعطیلات و تا پایان تیر ماه می باشد چرا که هم هوا بسیار خوب و معتدل است هم شهر به اوج زیبایی خود رسیده.
البته که پاییز شیراز هم بسیار بسیار دیدنی است…
نمایی زیبا در شب از دروازه قرآن شیراز
دانستنی‌هایی درباره دروازه قرآن شیراز
در مورد این دروازه حقایق جالبی وجود دارد که در زیر به چند مورد از آنها اشاره میکنیم:
- دروازه قرآن را در گذشته طاق قرآن نیز صدا میزدند.
- دروازه قرآن در محل دروازه اصطخر یا دروازه اصفهان قدیم ساخته شده است.
- این دروازه دو بار به کل تخریب شده و دوباره ساخته شده است، یکی توسط حکومت زندیه و دیگری توسط حکومت پهلوی
- تنگه الله اکبر را هندی طور دیگری خطاب میکردند، به آن تنگه اکبر تنگی میگفتند.
- در سیل چند سال پیش متاسفانه آسیب هایی را به دروازه قرآن وارد کرد که ناچار به بازسازی آن شدند.
راستی این مطلبو نباید از دست بدی: بازار وکیل شیراز
آدرس و ساعات بازدید و قیمت ورودی دروازه قرآن شیراز
آدرس و ساعات بازدید : دروازه قرآن در ورودیه شهر شیراز از مسیر اصفهان و در کنار بلوار امام رضا قرار داشته و در امتداد بلوار هفت تنان می باشد. این جاذبه دیدنی شیراز محدودیت زمانی برای بازدید نداشته و هر ساعت از شبانه روز میتوانید از آن بازدید داشته باشید.
هزینه ورودی : دروازه قرآن ورودیه نداشته و برای همه گردشگران رایگان میباشد
مدت زمان مورد نیاز برای بازدید : برای بازدید از مسجد عتیق شیراز، زمان مورد نیازی که توصیه شده است بین 20 دقیقه تا 45 دقیقه میباشد.
نمایی زیبا از دروازه قرآن شیراز
بدون دیدگاه