صنایع دستی اصفهان
ایران عزیز ما دارای شهرهای بسیاری است که هر کدام از آنها برای خود دارای تاریخ و فرهنگ به خصوصی هستند هر کدام دارای لهجه‌ها و گویش‌های متفاوتی هستند، هر کدام از آنها آداب و رسوم خاص منطقه خود را دارند.
علاوه بر همه این موضوعات، صنایع دستی نیز جز لاینفک فرهنگ و تاریخ هر شهری است. البته برخی از صنایع دستی نسل به نسل و حتی شهر به شهر منتقل شدند و تقریبا کمتر جایی را در ایران میتوانید پیدا کنید که دارای صنایع دستی منحصر به فرد خود نباشد.
اصفهان یکی از اصلی‌ترین شهرهای ایران است که صنایع دستی‌اش نه تنها در ایران حائز اهمیت است بلکه در تمام دنیا نیز از مهمترین صنایع دستی به شمار می‌رود.
اصفهان صنایع دستی گوناگونی دارد که ما در این مطلب شما را با 20 تا از مهمترین و جذابترین صنایع دستی اصفهان آشنا میکنیم.
پس اگر میخواهید بیشتر درباره صنایع دستی شهر اصفهان اطلاعات داشته باشید با یگانه گشت و ادامه این مطلب همراه ما باشید.
- 1مینا کاری اصفهان | هنری به وسعت آسمان آبی
در قسمت اول به یکی از مهمترین صنایع دستی اصفهان میپردازیم به نام مینا کاری.
این هنر یکی از قدیمی‌ترین و کهن‌ترین هنرهایی است که در ایران رواج پیدا کرده و تا امروز توانسته خود را به عنوان یک هنر عالی و منحصر به فرد و در عین حال گران‌قیمت معرفی کند.
مینا کاری را به حدود 5000 سال گذشته نسبت میدهند، اما دوران اوج این هنر متعلق به سلسله ساسانیان است. البته در دوران صفویه که به جراًت میتوان گفت مهمترین سلسله به وجود آمده در اصفهان بوده، این هنر بسیار متدوال شد و مردمان زیادی به این هنر مشغول شدند.
دو شهر اصلی در ایران وجود دارند که امروزه مهمترین ظروف مینا‌کاری را روانه بازار میکنند، اصفهان و شیراز.
نکته جالب دیگری که درباره مینا کاری وجود دارد این است که، ممکن است در اروپا شما شاهد ظروف مینا کاری متفاوتی باشید که شاید در ذهن تصور کنید ابتدا از اروپا به ایران آمده اما اینطور نیست و خاستگاه اصلی مینا کاری کشورمان ایران می‌باشد.
آنقدر مینا کاری اصفهان در سرتاسر دنیا مهم است که در بسیاری از موزه‌های مهم دنیا میتوانید آثار مینا کاری شده را مشاهده کنید، از جمله میتوان به موزه آرمیتاژ سن پترزبورگ، موزه هنرهای اسلامی برلین و موزه متروپولیتن نیویورک اشاره کرد.
از این هنر در تولید بشقاب، گلدان، قاب عکس، در و پنجره‌ها و ضریح‌های اماکن مذهبی، زیورآلات و دیگر اشیاء تزئینی استفاده میشود.
کافی است برای خرید یکی از این ادوات مینا کاری شده سری به بازارهای اصفهان بزنید تا بهترین و اصیل‌ترین وسایل مربوط به این هنر را خریداری کنید.
- 2قالی بافی اصفهان | خلاقیت در طرح و نقشه
یکی از مهمترین و کهن‌ترین هنرهای ایرانی، هنر قالی بافی است که در سرتاسر ایران رواج دارد و کارگاه های بسیاری را میتوان در شهرهای مختلف از جمله اصفهان پیدا کنید که به بافت قالی مشغول هستند.
قالی از بافته شدن الیاف پشم و پنبه و در بعضی مواقع ابریشم به دست می‌آید، البته قالی‌های ابریشم جزء گرانترین قالی‌های بافته شده در ایران می‌باشد.
قالی بافی در اصفهان یکی از مشاغل پر درآمد می‌باشد چرا که بازار صادرات فرش و قالی به سراسر دنیا بسیار داغ است و به همین دلیل سرمایه‌گذاری در این بخش نیز بسیار انجام میشود.
در بازار های اصفهان از جمله بازار قیصریه که یکی از مهمترین بازارهای سرپوشیده ایران به شمار می‌آید، میتوانید بهترین و جذابترین و متنوع‌ترین قالی‌های بافته شده توسط دستان پر توان قالی بافان اصفهانی را تهیه کنید.
یادتان نرود که قالی اصفهان یکی از ارزشمندترین صنایع دستی اصفهان به شمار می‌رود.
- 3قلمزنی اصفهان | کنده‌کاری روی فلز به زیباترین شکل
بعد از گشت و گذار در میدان نقش جهان و بازدید از دیگر جاذبه‌های میدان ، موقع آن رسیده که سری به بازار بزنید و از صنایع دستی زیبا و جذاب اصفهان بازدید کنید.
به فروشگاهی میرسید و نگاه شما به ظرف فلزی که روی آن حکاکی‌های شاهکاری انجام شده خیره میشود، میخواهید بدانید آن ظرف چه نام دارد و از مغازه دار سوال میکنید و او پاسخ میدهد، این ظرف کار منحصر به فرد اساتید قلمزنی اصفهانی می‌باشد.
شما با یک وسیله‌ای روبرو هستید که نام هنری که در آن به کار رفته قلمزنی است، زیبا نیست؟
در نگاه اول احساس میکنید که یک ظرف معمولی است اما بعد که به جزئیات آن نگاهی میکنید متوجه حجم زیاد هنر و جزئیات به کار رفته روی ظرف می‌شوید.
هنر قلمزنی یکی از قدیمی‌ترین هنرهایی است که در ایران به ثبت رسیده، تاریخچه احتمالی این هنر را با توجه به آثار کشف شده به دوران مادها نسبت داده اند.
این هنر روی فلز صورت میگیرد و فلزهایی مانند نقره، مس و برنج میزبان قلم و چکشی هستند که در دستان استاد قلمزن قرار دارد تا طرحی را روی این میزبان سخت حکاکی کند.
قلمزنی دارای 3 سبک می‌باشد، سبک شیرازی، سبک تبریز و سبک اصفهان
خود سبک اصفهان دارای دو زیر مجموعه می‌باشد: 1- قلم زنی ریز و 2- قلم زنی برجسته که قلم زنی برجسته به دلیل ایجاد برجستگی‌های بیشتر و عمیق‌تر ظرافت بیشتری نسبت به قلم زنی ریز دارد
فراموش نکنید که قلمزنی از جمله مهمترین صنایع دستی اصفهان می‌باشد و آثار زیادی در شهر میتوانید پیدا کنید که یا برای خود خریداری کنید و یا به عنوان سوغات برای دوستان و خانواده خود ببرید.
- 4ظروف مسی اصفهان | هنری به بلندای تاریخ ایران
از گذشته‌های دور تا به امروز مسگری یکی از مهمترین مشاغل و صنایع دستی اصفهان به شمار می‌رفته و آنقدر برای مردم حائز اهمیت بوده که به جراًت میتوان گفت بیشتر ظروفی که مردم در طول روز مورد استفاده قرار میدادند چه برای نوشیدن و چه برای خوردن، از جنس مس بوده.
مس و ظروفی که با مس ساخته می‌شوند از جمله جاذبه‌های بی‌نظیر و خاص اصفهان می‌باشد. فرض کنید به بازار اصفهان می‌روید و صدایی به غایت زیبا به گوشتان میرسد، آن صدایی است که از ضرب دست استاد مسگر و ظرف مسی به وجود آمده است.
مس فلزی بسیار قدیمی است، تاریخچه این فلز را به حدود 5000 سال پیش تخمین زده‌اند. در ایران دو شهر هستند که بسیار در این هنر زبانزد و ماهر می‌باشند، شهر یزد و شهر بی نظیر میدان نقش جهان، یعنی اصفهان.
اصفهان یکی از مهمترین شهرهایی است که مسگری در آن بسیار رواج دارد و نه تنها در ایران طرفداران زیادی را به خود می بیند بلکه در سراسر جهان نیز عاشقانی دارد و به همین دلیل است که ظروف مسی یکی از کالاهایی است که بیشترین صادرات اصفهان را به سایر کشورهای دنیا دارا می‌باشد.
مس خواص زیادی دارد اما شواهد علمی دال بر وجود این نوع ویژگی‌ها هنوز بدست نیامده و بیشتر طبیبان سنتی هستند که این خواص را برای مس برشمردند. از جمله این خواص می توان به :
کمک به جذب آهن، رشد سلولهای مغزی و جلوگیری از پیری زودرس اشاره کرد.
حیف است اگر به اصفهان سفر کنید و از وسایل مسی داخل بازار خرید نکنید.
- 5قلمدان سازی اصفهان | دوران صفویه و اوج قلمدان سازی
یکی دیگر از صنایع دستی اصفهان که بسیار مهم بوده و جز ظریفترین هنرهای دستی به شمار می‌رود، قلمدان سازی است. قلمدان سازی فقط اختصاص به اصفهان ندارد بلکه شهرهای دیگری نیز هستند که این هنر در آنها نیز یافت میشود.
اگر بخواهیم به تاریخچه قلمدان سازی اشاره کنیم باید به بعد از اسلام بپردازیم. در دوره‌هایی به دلیل شکل‌گیری مکتب خانه‌ها و مدارس، این هنر رواج پیدا کرد اما در دوران صفویه به اوج خود رسید.
سلسله صفویه، سلسله‌ای بود که باعث رونق و پیشرفت اصفهان شد و هنرهای زیادی را میتوانید پیدا کنید که در این دوران به اوج خود رسیده باشد.
قلمدان از دو بخش تشکیل میشود؛ یکی جای قلم است که قسمت زیرین قلمدان را تشکیل میدهد و دیگری درپوش قلمدان که قسمت رویی قلمدان را تشکیل میدهد.
جالب است که بدانید قلمدان ها از لحاظ اندازه به 4 بخش تقسیم می شوند که شامل :
- قلمدان بزرگ (سه بهره)
- قلمدان عادی (دو بهره)
- قلمدان متوسط (یک بهره)
- قلمدان کوچک (نیم بهره)
بازار قیصریه یکی از بهترین بازارهایی است که میتوانید انواع قلمدان‌ها را با شکل‌ها و طرح‌ها و اندازه‌های مختلف پیدا کرده و خریداری کنید.
- 6ملیله سازی اصفهان | ترکیبی از خلاقیت و فلز و هنر دست استاد
ملیله سازی یا ملیله کاری از جمله زیباترین و ظریفترین صنایع دستی اصفهان به شمار می‌رود البته نه اینکه فکر کنید که ملیله سازی فقط مختص به اصفهان است، خیر اینطور نیست حتی این مورد را نیز باید اشاره کنیم که تاریخچه اصلی ملیله سازی را باید به زنجان مرتبط بدانیم.
حتی جالب است که بدانید زنجان به عنوان شهر ملیله در میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.
ملیله سازی به هنری میگویند که از به هم پیوستن مفتولهای نازک نقره برای خلق ظرفی بدست می آید. این هنر سابقه‌ای طولانی دارد و در برخی از کتب تاریخی یا کشفیاتی که از سرتاسر ایران بدست آمده چنین نشان میدهد که قدمت این هنر به سالهای قبل از میلاد مسیح برمیگردد.
از دیگر شهرهایی که در ساخت ظروف ملیله حرفی برای گفتن دارند میتوان به اردبیل اشاره کرد.
از ملیله در ساخت سینی، ظروف شکلات خوری، پوشش استکان و لیوان و دیگر وسایل تزئینی استفاده می شود.
حتما زمانی که در اصفهان هستید سری به بازار قیصریه بزنید و از زیبایی‌ها و ظرافت ادوات ملیله کاری شده لذت ببرید.
- 7منبت کاری اصفهان | خلق بهترینها روی چوب
میرسیم به یکی از منحصر به فرد‌ترین صنایع دستی اصفهان یعنی منبت کاری.
منبت از حکاکی و تراشیدن چوب برای نشان دادن طرحی خاص به وجود می‌آید و اصولا مواد اولیه آن فقط از چوب است. در گذشته و حتی در برخی موراد امروزه بیشتر کارهای منبت با دست انجام می‌شده و هنر دستان اساتید منبت کاری بوده اما …
اما با پیشرفت تکنولوژی این هنر هم به غیر از تولید با دست با روش CNC هم به وجود می‌آید. به دلیل اینکه مواد اولیه منبت از چوب می‌باشد بنابراین ادوات زیادی هستند که میتوان با منبت به آنها زندگی بخشید.
وسایلی مانند تابلوهای نفیس، مبلمان، بوفه‌ها و دیگر لوازم تزئینی از جمله محصولات منبت هستند.
تابلوهای منبت کاری شده بسیاری را میتوانید در اصفهان مشاهده کنید که هم در طرح‌های زیبا و متنوع و هم در اندازه‌های مختلف در معرض عموم قرار گرفتند.
منبت تاریخی بسیار کهن دارد و همانطور که میدانید از ابتدای تاریخ بشر درخت وجود داشته و افراد برای زندگی مجبور به قطع درختان و ساختن سلاح‌های مختلف با چوب بوده‌اند. بنابراین منبت از کهن‌ترین هنرهای ساخت دست بشر است.
در ایران نیز قدیمی‌ترین منبتی که به دست آمده مربوط به یک لنگه درب از دربهای مسجد عتیق شیراز است که در دوران صفاریان روی این مسجد کار گذاشته شده است.
دیدن این آثار در بازارهای اصفهان خالی از لطف نیست.
- 8فیروزه کوبی اصفهان | فیروزه نیشابور روی مس اصفهان
به معنی واقعی کلمه فیروزه‌کوبی جز زیباترین و گرانترین صنایع دستی اصفهان می‌باشد که حتی از لحاظ صادرات نیز جزء اولین صنایع دستی صادر شده می‌باشد.
فیروزه کوبی را باید قدمتش را به کمتر از 100 سال گذشته تخمین بزنیم، این هنر ابتدا در مشهد رواج پیدا کرد و بعدها به اصفهان نیز انتقال داده شد.
از کنار هم گذاشتن قطعات کوچک فیروزه به صورت موزائیک و پرداخت آن روی فلز، فیروزه کوبی میگویند. امروزه این هنر جز هنرهای دست اول اصفهان به شمار می‌رود و کارگاه‌های ساخت این دسته از صنایع دستی نیز رو به فزونی است.
فیروزه کوبی دارای 3 مرحله می باشد:
- ابتدا زرگری صورت میگیرد که با مس انجام میشود.
- در مرحله بعد فیروزه‌ها روی مس و فلز کار گذاشته می‌شوند و
- در مرحله آخر پرداخت کار انجام میشود که محصول شکل و شمایل نهایی را به خود بگیرد.
شک نکنید که اگر از نزدیک این مدل از محصولات فیروزه کوبی را در اصفهان ببینید، نه تنها عاشق آنها خواهید شد بلکه میخواهید حداقل یکی از این ظروف فیروزه کوبی شده را در خانه و یا محل کار خود داشته باشید.
- 9مینیاتور اصفهان | نقاشی منحصر به فرد
هر وقت صحبت از مینیاتور میشود ما را یاد کارهای استاد بزرگ مینیاتور ایران، محمود فرشچیان می‌اندازد. هنری که میتوان آن را یکی از بزرگترین و مهمترین آثار نقاشی و تذهیب ایرانی بداینم.
مینیاتور مانند بسیاری دیگر از هنرهای ایرانی تاریخی کهن دارد. قدمت این هنر را به دوران پیش از اسلام نسبت میدهند اما با گذشت زمان مینیاتور ایران دچار تغییراتی شد و حتی مکاتبی نیز در این رشته به وجود آمدند.
از جمله مکاتب مینیاتور میتوان به:
مکتب شیراز
مکتب هرات
مکتب قزوین
مکتب تبریز
و مکتب اصفهان اشاره کرد.
مینیاتور ایران در بین تمامی تابلوهای مینیاتور دنیا سرآمد است و کارهایی را میتوانید مشاهده کنید که در هیچ کجای دنیا نمونه‌ای از آنها موجود نیست. مینیاتور یکی از مهمترین و سرآمدترین صنایع دستی اصفهان است که جز پر فروشترین آنها نیز می‌باشد.
در اصفهان گالری‌هایی برگزار می‌شوند که آثار منحصر به فرد و فوق‌العاده زیبای مینیاتور را به معرض نمایش میگذارند.
- 10مشبک کاری اصفهان | تزئینات هندسی روی چوب
بیاید اول معنی مشبک را بدانیم
مشبک همانطور که از لغت آن مشخص است یعنی شبکه شبکه یا پنجره پنجره. در واقع این هنر بیشتر روی درب و پنجره‌های خانه‌ها و عمارت‌های قدیمی کار گذاشته شده است و به تدریج جز هنرهای بی بدیل ایرانی تبدیل شده است.
این هنر پیشینه تاریخی مشخصی ندارد اما آنقدر از اهمیت بالایی برخوردار است که در جای جای برخی خانه‌های قدیمی میتوانید این هنر را مشاهده کنید. از پنجره‌های مشبک همراه با شیشه‌های رنگی گرفته تا دربها و سقف‌های عمارات تاریخی.
مشبک در گذشته با دست انجام میشد و نظم دهی و طراحی هر کدام از دربها و پنجره‌های مشبک با ذوق و خلاقیت خالق آن تهیه میشد. اما امروزه با دستگاه های مختلف آثار مشبک درست میشود.
البته مشبک در گذشته فقط روی چوب صورت میگرفت اما در این روزها روی فلزات هم میتوانید آثار مشبک شده را مشاهده کنید.
کارهای تزئینی بسیاری را میتوانید در این دسته‌بندی در شهر اصفهان و بازار بزرگ این شهر مشاهده کنید.
- 11کاشی اصفهان | دنیایی از رنگ و لعاب
کاشی نوعی پوشش روی دیوار است که به دیوار زیبایی منحصر به فردی را اعطا میکند.نکته جالبی در مورد کاشی وجود دارد و آن نام این المان معماری می‌باشد، نام آن را از شهر کاشان برداشتند که از دوران اسلامی مرکز سفال سازی بوده.
کاشی هم نوعی سفال است که یک روی آن طرح و نقشی قرار دارد و روی دیگر آن سفال می‌باشد که طرحی ندارد. مواد اولیه که با آن کاشی را تهیه میکنند، خاک رس است.
کاشی یکی دیگر از جذابترین صنایع دستی اصفهان به شمار می‌رود و شما این المان مهم را میتوانید در مساجد اصفهان از جمله مسجد شیخ لطف الله و مسجد شاه یا امام اصفهان به وضوح مشاهده کنید.
البته از کاشی نه فقط در مساجد بلکه در بیشتر جاذبه‌های اصفهان استفاده شده است و به عنوان یک زیبایی بخش، جلوه و نمای فوق العاده‌ای را به آنها داده است.
کاشی سنتی به 5 نوع مختلف تقسیم می شوند که عبارتند از:
کاشی هفت رنگ
کاشی مقرنس
کاشی معرق
کاشی معلق
کاشی مینیاتوری
پس زمانی که به اصفهان سفر کردید به راحتی از کنار کاشی‌های اصفهان گذر نکنید چرا که ارزش آنها بسیار بالا بوده و نیازمند دیده شدن.
- 12سفال اصفهان | تلفیقی از خاک و رنگ
اول این را به شما بگوئیم که قدیمی‌ترین و کهن‌ترین آثار کشف شده سفال ایران به بیش از هزاره هشتم پیش از میلاد میرسد بنابراین میتوان گفت سفال از لحاظ تاریخی غنی‌ترین صنایع دستی اصفهان به شمار می‌رود.
از گذشته‌های دور مردم برای نوشیدن و خوردن از ظروف سفالی استفاده میکردند که مشهورترین آنها کوزه برای نوشیدن آب و پیاله برای خوردن غذا بوده است.
در گذشته ظروف سفالی را با دست میساختند، اما امروزه با پیشرفت تکنولوژی و با وجود ماشین‌های مکانیکی، ساخت ظروف سفالی کمی آسان‌تر شده است.
نکته جالبی که در مورد سفال و ظروف سفالی وجود دارد این است که، قدیمی‌ترین سفال کشف شده جهان مربوط به ایران و شهر تاریخی شوش می‌باشد.
اصفهان به عنوان یکی از مهمترین مراکز ساخت ظروف سفالی در ایران شناخته میشود و یکی از هنرمندانه‌ترین تزئینات روی سفال را نیز اصفهان انجام میدهد. همانطور که در تصویر مشاهده میکنید ظرف سفالی خلق شده از ترکیب مینا و سفال که بسیار زیبا است.
از اصفهان که بازدید داشتید حتما یکی از این ظروف را خریداری کنید و به عنوان شیئی تزئینی در خانه خود داشته باشید که جلوه‌ای خاص دارد.
- 13خاتم کاری اصفهان | هنری به یادگار از دوران صفوی
میرسیم به شاهکار صنایع دستی اصفهان یعنی خاتم کاری. خاتم از جمله مهمترین و خاص‌ترین و در برخی مواقع گرانترین صنایع دستی اصفهان به شمار می‌رود.
اگر بخواهیم به تاریخچه این هنر نگاهی بیندازیم باید برگردیم به بیش از 1000 سال پیش، البته در بسیاری از کتب تاریخی خاستگاه اصلی این هنر و تاریخچه و مبدع این هنر دقیقا مشخص نیست که چه زمانی بوده است.
برخی بر این باورند که هنر خاتم سازی را برای اولین بار ابراهیم پیامبر به جامعه معرفی کرده اما این ادعا نه ثابت شده نه وسیله خاتم کاری شده‌ای از آن زمان پیدا شده و فقط به صورت یک افسانه رواج پیدا کرده است.
خاتم را باید به دو شهر ایران مرتبط بدانیم یکی شیراز و دومی اصفهان که به جراًت میتوان گفت نفیس‌ترین آثار خاتم کاری شده را در اصفهان میتوانید پیدا کنید و نکته جالبتر اینکه صادرات خاتم به دیگر کشورهای دنیا از جمله مهمترین صادرات شهر اصفهان می‌باشد.
حالا بیاید بدانیم خاتم چیست؟
خاتم را هنر دستی میدانند که از ترکیب چند ضلعی‌های منظم به دست می‌آید. چندضلعی‌هایی که در خلق این آثار مورد استفاده قرار میگیرند عبارتند از : 5 ضلعی، 6 ضلعی، 7 ضلعی، 8 ضلعی و 10 ضلعی.
از چه چوب هایی در ساخت خاتم استفاده می شود:
آبنوس، نارنج، عناب، فوفل، استخوان شتر، اسب و گاو، گردو و مفتولهای مسی و برنجی
خاتم کاری را به تعریف دیگر هنر آرایش و تزئین سطح چوب میگویند که همانند موزائیک دیده شود. حالا این مثلث‌ها هر چه ظریفتر باشند خاتم مرغوبتر خواهد بود.
از ظرفهایی که با استفاده خاتم ساخته می‌شوند میتوان به قندان خاتم کاری شده، شکلات خوری، ساعت، گلدان، جعبه جواهرات، تخته نرد و … اشاره کرد.
- 14قلمکاری اصفهان | پارچه هایی رنگارنگ با نقش های متنوع
قلمکاری چیست اصلا؟
اول اینکه اصلا این هنر با ترمه یکی ندانید، چون از لحاظ ظاهری به هم شباهت دارند به این معنی نیست که هر دو یکی باشند. هنر قلمکاری با هنر ترمه دوزی تفاوت دارد.
قلمکاری به هنری میگویند که از طریق یک سری طرح که به صورت شابلون در آمده‌اند روی پارچه به صورت مهر زده می‌شوند. بیشتر پارچه‌های قلمکاری شده طرح بته جقه را که یک طرح ایرانی است روی خود دارند.
قلمکاری از دوران شاه عباس اول یا کبیر رواج پیدا کرد و بعد از او و در دوران دیگر پادشاهان صفویه به اوج خود رسید. این که قلمکاری چطور به این نام درآمده به شرح زیر است:
در همان دوران صفویه نقاشانی وجود داشتند که روی پارچه با قلم نقاشی میکشیدند و طرح‌های زیبایی هم را خلق میکردند اما با گذشت زمان و پیشرفت ادوات تکنولوژی، قالبها و شابلونهایی به وجود آمد که این کار را ساده‌تر کرده و دقیقا به صورت مهر عمل میکند.
اما دیگر از اساتید قلمکار نقاش خبری نیست و بیشتر الان به صورت صنعتی در آمده.
چه طرح هایی بیشتر در این این هنر به کار برده می شوند؟
از جمله میتوان به شکارگاه، جانوران اهلی و وحشی، گل و بوته و اسلیمی، مناظر تاریخی، داستان های کهن و اشعار متعلق به برخی از شعرا اشاره کرد.
بازار قیصریه اصفهان مرکز فروش پارچه‌های قلمکاری شده می‌باشد، سری به این بازار بزنید و از این نوع پارچه‌ها به منظور استفاده از آن برای رومیزی یا سفره خریداری کنید.
- 15زری بافی اصفهان | طلا و پارچه با هم ترکیب می شوند
برسیم به یکی از مهمترین و در عین حال کم اهمیت‌ترین صنایع دستی اصفهان یعنی زری بافی یا به نام دیگرش زربفت.
حالا چرا این تناقض در گفتار وجود دارد؟ به این دلیل میگوئیم با اهمیت چرا که تاریخی کهن داشته و در بیشتر سلسله‌ها و دودمان‌های ایران نقش مهمی به عنوان یکی از هنرهای دست ایرانیان ایفا میکرد.
و به این دلیل میگوئیم کم اهمیت چون در سده‌های اخیر و بعد از حکومت صفویه این هنر رو به افول گذاشته و سردمداران سلسله‌های گذشته و نه امروز هیچ برنامه‌ای برای احیای دوباره این هنر نداشته و ندارند و کم کم به عنوان هنری تاریخی به گوشه‌ای خواهد رفت.
زری‌بافی یعنی پارچه‌ای که از زری یا طلا ساخته باشد. تارهای آن از ابریشم بوده و پودهای این نوع پارچه از نخ گلابتون می‌باشد که میتواند زرین باشد.
جالب است که بدانید تاریخچه این نوع پارچه بسیار کهن بوده چرا که هرودوت هم در نوشته‌های خود از این نوع پارچه ایرانی سخن گفته: رومیان به دلیل زیبایی بی حد و حصر زربفتهای ایرانی هر ساله برای خرید اینوع پارچه مبالغ هنگفتی را به ایرانیان می پردازند.
تمام سلسله‌ها به نوعی با این نوع پارچه سر و کار داشتند اما صفویه که اوج هنر ایرانی را به نمایش گذاشته، در زری بافی هم زبانزد بوده و توانسته هنرمندان بسیاری را در این زمینه به کار گرفته و پرورش دهد.
در سطرهای پیشین به گلابتون اشاره کردیم، گلابتون رشته سیمی بسیار نازک بوده که درونش یک رشته نخ ابریشم و روی آن لایه‌ای از طلا وجود دارد.
دو نوع گلابتون داریم که یک نوع آن خارجی است که از هنر به ایران وارد میشود و نوع دیگر آن داخلی است که مرکز تولید آن اصفهان و تبریز می‌باشد.
زری بافی ایرانی آنقدر در دنیا مهم می‌باشد که حتی در برخی از مهمترین موزه‌های دنیا نمونه هایی از زربفت وجود دارد، موزه‌های مثل موزه لوور، متروپولیتن، لیون، آرمیتاژ و …
هر زمانی که به اصفهان سفر کردید فراموش نکنید که از این نوع پارچه نیز دیدن کنید.
- 16ترمه اصفهان | پارچه ای منحصر به فرد در نقش های متنوع
ترمه از دیگر صنایع دستی اصفهان به حساب می‌آید که تاریخ آن به دوران صفویه برمیگردد، البته برخی گمانه زنی‌ها درباره تاریخ ترمه وجود دارد که میگوید ترمه ابتدا از هند وارد ایران شده، البته از شهر کشمیر هندوستان که ممکن است درست نباشد.
اما چیزی که مشخص است اوج این هنر است که در دوران صفویه رخ داده است، چون پادشاهان صفوی به هنر ایرانی بسیار اهمیت میدادند و آن را مهم قلمداد میکردند و این موضوع را هم میتوان از کتب تاریخی هم میتوان در سفرنامه جهانگردان قدیم پیدا کرد.
ترمه را باید از جمله پارچه های تزئینی ایرانی بدانیم که بیشتر برای رومیزی کاربرد دارد. قیمت پارچه‌های ترمه از حدود 60 هزار تومان شروع میشود و تا حدود 7 میلیون ادامه پیدا میکند، ترمه‌های گران‌قیمت‌تر بیشتر از جنس ابریشم می‌باشد.
سعی کنید اگر ترمه در منزل دارید یا قصد خرید آن را دارید از نور و رطوبت آن را دور نگه دارید چرا که دشمن اصلی رنگ پریدگی ترمه‌ها می‌باشند. از شستن ترمه با آب هم خودداری کنید چون همانطور که گفتیم رطوبت و آب به پارچه آسیب میزند.
تنها راه پیشنهادی ما برای شستشوی ترمه‌ها، خشک شویی می‌باشد.
ترمه در دو شهر ایران بسیار معروف بوده و میتوان این دو شهر را مراکز اصلی ترمه دوزی در ایران بدانیم، شهر یزد و البته اصفهان
بازارهای اصفهان به ویژه بازار قیصریه مکان بسیار مناسبی برای دیدن و خریداری از این نوع پارچه تاریخی و ارزشمند می‌باشد.
- 17سوزن دوزی اصفهان | سوزن و پارچه چه هنری را می آفریند
یکی دیگر از صنایع دستی اصفهان که البته امروزه فقط اختصاص به اصفهان نداشته و در تمام استانها میتوانید این نوع هنر را مشاهده کنید، سوزن دوزی است.
سوزن دوزی هنری است که با نخ و سوزن روی دیگر پارچه‌ها طرح‌هایی را خلق میکنند. خاستگاه اصلی این هنر را باید ایرانشهر بلوچستان بدانیم به طوریکه این شهر به عنوان شهر ملی سوزن دوزی در ایران به ثبت رسیده است.
اما نباید سوزن دوزی اصفهان را نیز نادیده بگیریم چرا که در این شهر نیز کارهای بسیار ارزشمندی در این زمینه دوخته شده است که طرفداران خاص خود را نیز دارد.
اگر بخواهیم نگاهی به تاریخ این صنعت بکنیم باید بگوئیم کل تاریخ ایران با این هنر آشنا بودند و بر اساس روش‌هایی که داشتند، طرح و دوخت آنها با هم تفاوت میکرد.
اما اوج این هنر زا نیز باید در دوران صفویه در اصفهان بدانیم چرا که همانطور که در بخش‌های پیشین اشاره کردیم هنر در نگاه پادشاهان صفوی یک موضوع ملی و بسیار مهم بوده و به همین دلیل اهتمام زیادی به هنرمندان و خود هنر داشتند.
اصولا روش کار به این صورت است که ابتدا طرحی را روی پارچه زمینه سفید میکشند و بعد نخ های رنگی را انتخاب میکنند برای طرحی که میخواهند روی پارچه بزنند و سپس شروع به دوخت میکنند و حاصلش می شود عکسی که در بالا مشاهده میکنید.
در اصفهان میتوانید انواع این سوزن دوزی‌های زیبا را پیدا کرده و از دیدن آنها لذت ببرید.
- 18تشعیر اصفهان | ترکیبی از نگارگری و تذهیب روی مس
یکی دیگر از صنایع دستی اصفهان که احتمالا کمتر اسم آن را تا امروز شنیده باشید تشعیر نام دارد که نوعی تذهیب و نگارگری ایرانی است.
این هنر بیشتر در گذشته در حاشیه صفحات کتاب نمایان میشد اما امروزه حتی روی فلز و مخصوصا مس نیز طراحی میشود و نمونه آن را میتوانید در عکس بالا مشاهده کنید.
در هنر تشعیر نقش‌مایه‌هایی از گل و گیاه یا به اصطلاح همیشگی گل و مرغ و حیوانات مورد استفاده قرار میگیرند و جلوه‌ای فوق‌العاده به ظروف میدهند. از این دست تشعیرها میتوانید در اصفهان به وفور مشاهده کنید.
البته طرح و نقش‌های حاشیه صفحات کتاب‌ها کمی متفاوت‌تر می‌باشند و به همین گل و مرغ خلاصه نمی‌شوند، به عنوان مثال میتوانیم به حرکات ابر و باد، حیوانات خیالی و افسانه‌ای مانند اژدها و سیمرغ، نقشهایی از انسانها اشاره کنیم.
این نوع تشعیر بیشتر در دوران تیموریان مرسوم شد و بعدها در دوران صفوی به اوج خود رسید، البته در دوران اخیر و در دهه‌های گذشته تشعیر روی ظروف مسی جایگاه ویژه‌ای در بین صنایع دستی اصفهان پیدا کرده و به عنوان یکی از زیباترین آثار اصفهان به دنیا صادر میشود.
حیف است اگر از میدان نقش جهان بازدید کنید، از کاخ چهلستون و یا هشت بهشت بازدید کنید، از پل‌های خواجو و سی و سه پل عبور کنید اما صنایع دستی تشعیر اصفهان را نادیده بگیرید.
- 19گلیم بافی اصفهان | شاید کهن ترین هنر ایرانیان
گلیم خاستگاهش اصفهان نیست اما در اصفهان نیز تولید میشود و میتوانیم به صراحت بگوئیم که گلیم‌های اصفهان نیز جز گلیم‌های درجه یک ایران به حساب می‌آیند.
دو نکته جالب میخواهیم به شما بگوئیم:
1- در سال 1399 یکی از شهرهای شهرستان اردبیل به نام عنبران به عنوان شهر ملی گلیم به ثبت رسید و این یعنی اردبیل در تولید گلیم حرف اول را میزند.
2- گلیم نام دیگری نیز دارد که پَلاس خوانده میشود.
گلیم یک نوع زیرانداز است که از ابریشم، پشم گوسفند و موی بز بافته میشود و اصولا رنگهای استفاده در گلیم‌ها گیاهی هستند.
در ایران انواع زیادی از گلیم‌ها وجود دارند که هر کدام در نوع خود خاص و منحصر به فرد هستند و در مناطق مختلفی وجود دارند که به شرح زیر هستند:
گلیم ایل شاهسون – گلیری لری – گلیم هرسین – گلیم بلوچ – گلیم خمسه – گلیم سنه – گلیم قشقایی – گلیم افشار – گلیم زرند – گلیم ترکمن – گلیم عنبران
در اصفهان نیز میتوانید به بازار فرش اصفهان رفته و از طرح و نقش‌ها و کیفیت گلیم اصیل اصفهان بازدید داشه باشید.
- 20گیوه دوزی اصفهان | کفش هایی با سبک خاص و رنگهای متنوع
گیوه دوزی یا گیوه بافی را باید از جمله قدیمی‌ترین صنایع دستی ایران بدانیم، حدودا تخمین زده‌اند که پیدایش این هنر به 1000 سال پیش برمیگردد.
این ادعا را کتب تاریخی موجود ثابت میکند. به عنوان مثال البلخی یکی از تاریخ نویسان مشهور گذشته در کتابش اینطور میگوید که غندیجان فارس در گیوه بافی بسیار شهره بود. این مطلب را در سال 1105 میلادی بیان کرده.
در چند سال اخیر با سرمایه‌گذاری هایی که صورت گرفته چراغ این صنعت خاموش نشده و کماکان برخی از کارگاه‌ها هستند که در حال تولید گیوه به عنوان کفش و پاپوش می‌باشند. جالب است بدانید بیشتر این کارگاه ها توسط جوانان علاقمند به این هنر اداره میشود.
همانطور که میدانید گیوه بافی دو مرحله دارد، تخت کشی و رویه بافی.
تخت کشی چون کار سخت‌تری است و زیر کار را تشکیل میدهد توسط مردان انجام میشود و رویه بافی چون نیاز به دوخت و دوز دارد و کاری آسان‌تر است به بانوان تعلق دارد.
هنر گیوه بافی نه تنها برای ایرانیان هنری بسیار جذاب بوده بلکه برای توریست و گردشگران خارجی نیز به عنوان هنری زیبا شناخته میشود و از گیوه‌های بافته شده در بازارهای اصفهان برای خود، خریداری میکنند.
به اصفهان اگر رفتید از گیوه‌های فوق‌العاده ظریف با طرح و نقش‌های فراموش نشدنی و دوست داشتنی بازدید کنید.
سلام. با تشکر از سایت خوبتون. مطالب سایتتون خیلی مفید واقع شدن.خسته نباشید
سپاس بیکران، نظر لطف شماست